Çocuğunuzun ilk iki yılı yani ikinci yaş gelişimi fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimin en hızlı yaşandığı dönemdir. Her çocuk kendine özgü bir hızda gelişirken, belirli yaş aralıklarında gözlemlenebilecek bazı ortak gelişimsel kilometre taşları vardır. Çocuğunuzun yaşına uygun becerileri takip etmek, gelişim sürecini anlamak ve gerektiğinde erken destek sağlamak için önemlidir. Bu yazıda, çocuğunuzun iki yaşına kadar ulaşması beklenen gelişimsel kilometre taşlarını ve dikkat edilmesi gereken işaretleri keşfedeceksiniz.
Çocuğumun iki yaşına kadar ulaşması gereken gelişimsel kilometre taşlarından bazıları nelerdir?
Bebeğiniz bir yaşını bitirip ikinci yaşına girdiğinde yürümeye başlar. Artık yürüyen ve kendi başına hareket eden bir çocuktur. Bu birinci yaşa girdikten sonraki ikinci yaşına kadar olan zamanda yürümesi güçlenir. Daha kendinden emin ve güçlü adımları vardır. Hatta biraz konuşma da başlamıştır.
Kurallarınızın belirlediği sınırları ve kendi fiziksel ve gelişimsel sınırlarını keşfetmek, önümüzdeki birkaç yıl boyunca zamanının çoğunu alacaktır. Yani özetle hayatı keşif başlamıştır.
İşte ikinci yaş gelişimi başlamış yani ikinci yaşına gelmiş bir çocukta yapması beklenen kilometre taşları:
Hareketin yani motor gelişimin kilometre taşları:
- Kendi başına yürür.
- Yürürken oyuncakları arkasından çeker.
- Yürürken büyük oyuncak veya birkaç oyuncak taşır.
- Koşmaya başlar.
- Parmak ucunda durur.
- Bir topa vurur.
- Yardımsız olarak mobilyaların üzerine ve dışına tırmanır.
- Merdiven kenarlıklarına tutunarak merdiven inip çıkar.
El ve parmak becerilerinde kilometre taşları:
- Eline kalem verildiğinde doğaçlama karalamalar yapar.
- Kabı ters çevirir içindekileri döker.
- Dört veya daha fazla bloktan oluşan kule inşa eder.
- Bir elini diğerinden daha sık kullanabilir. Buna “taraf tercihi” denir. Yani sağlak ya da solak olacağının ilk emarelerini vermeye başlar.
Dil kilometre taşları:
- Kendisine bir nesnenin adı söylendiğinde ve tanımlandığında o nesneyi veya resmi işaret eder.
- Aile üyelerine ait nesneleri tanır ve vücut bölümlerinin isimlerini tanır.
- On beş ay ile on sekiz ay arasında birkaç tane tek kelime söyler. Genelde basit ve tekrarlayan hecelerden oluşan basit kelimelerdir ama bilinçli kelimelerdir. Örneğin dedeyi gördüğünde dede ya da yemeği gördüğünde mama demesi gibi.
- On sekiz ile yirmi dört ay arasında basit ifadeler kullanır. Baba atti gibi.
- İki yaşına geldiğinde iki ila dört kelimelik cümleler kullanır.
- Basit talimatları takip eder.
- Konuşmada kulak misafiri olunan kelimeleri tekrarlar.
Bilişsel kilometre taşları:
- İki veya üç kapağın altına gizlendiğinde bile nesneleri bulur.
- Şekillere ve renklere göre sıralamaya başlar.
- Hayali oyunlara başlar.
Sosyal ve duygusal kilometre taşları:
- Başkalarının, özellikle yetişkinlerin ve daha büyük çocukların davranışlarını taklit eder.
- Kendisinin başkalarından ayrı olduğunun giderek daha fazla farkına varır. Bebekler doğduklarında kendi öz benliklerinin farkında değildir. Kendilerini annenin bir uzvu ya da parçası gibi görürler. Birinci yaştan sonra yavaş yavaş böyle olmadığını, kendisinin anneden farklı bir beden dolayısıyla da farklı bir birey olduğunu fark eder. İkinci yaşa doğru bu farkındalık çok artar. Artık kendisinin farkına varmıştır ve ben olmayı öğrenmeye başlamıştır.
- Diğer çocuklarla arkadaşlık konusunda giderek daha heveslidir.
- Artan bağımsızlık gösterir: Bunu günlük hayatta genel olarak sizler ben yaparım şeklinde hem davranışsal hem de sözel olarak algılarsınız. “Ben kendim yemek yiyebilirim” davranışı (sizin yedirmenizi istemez), “elimi tutma ben yürüyebilirim” ya da “ben merdiven çıkabilirim, beni tutma” gibi.
- Meydan okuyan davranışlar göstermeye başlar.
- Yıl ortasına doğru artan ayrılık kaygısı atakları olur sonra kaybolurlar: Bu dönemde öz benlik gelişirken ve ben olmayı keşfederken bir taraftan da anneden kopmakta olduğunu anlar. Bu bebekte kaygı yaratır buna ayrılık anksiyetesi(kaygısı) denir. Bu nedenle ayrılık anksiyetsine bağlı kaygı atakları yaşanır.
Gelişimsel sağlık saati
Her çocuk kendi özel hızında geliştiği için, sizinkinin belirli bir beceriyi ne zaman mükemmelleştireceğini tam olarak söylemek imkansızdır.
Bazı çocuk daha erken yürür bazı çocukta yürüme daha geç olur ama dil gelişimi daha erken başlar bu zamanlama farklılıkları kişiler arasındaki varyasyondur sonuçta biz yetişkinler de hepimiz aynı şeyde aynı oranda başarılı değiliz.
Gelişimsel kilometre taşları, çocuğunuz büyüdükçe bekleyebileceğiniz değişiklikler hakkında size genel bir fikir verecektir, ancak biraz farklı bir yol izlerse paniğe kapılmayın.
Peki o zaman bu gelişimsel kilometre taşlarında ne zaman gerçekten gecikmeden bahsedilir ve bir hekime başvurulması gerekir?
- On sekiz aya kadar yürüyemez ise,
- Birkaç ay yürüdükten sonra olgun bir topuk-parmak yürüme paterni geliştiremez veya sadece ayak parmakları üzerinde yürür ise,
- On sekiz aya kadar en az on beş kelime konuşmuyor ise,
- İki yaşına kadar iki kelimelik cümleler kuramıyor ise,
- On beş aya kadar sıradan ev eşyalarının (fırça, telefon, zil, çatal, kaşık) işlevini bilmiyor gibi görünüyor ise,
- İki yaşın sonuna kadar eylemleri veya kelimeleri taklit etmez ise,
- İki yaşına kadar basit talimatlara uymuyor ise,
- İki yaşına kadar tekerlekli bir oyuncağı itemez ise
Bir şeyler yolunda gitmiyor olabilir. Lütfen bir çocuk hekimi ile iletişime geçin.
Kaynak AAP (American Academy of Pediatrics)
Sağlıkla kalın
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
