Akut bronşiolit, özellikle 2 yaşından küçük bebeklerde daha sık görülen ve bebek ne kadar küçükse o kadar seyri açısından bebeği ve aileyi zorlayan bir hastalıktır. Bronşiolit, bronşlardan daha küçük bronşçuk diyebileceğimiz küçük hava yollarının hastalığıdır.
En sık nedeni virüslerdir ve büyük bir çoğunluğu da RSV (respiratuar sinsityal virüs) kaynaklıdır. İlk 2 yaş akut bronşiolit tanısı ile hastaneye yatan çocukların %50-80’inde neden RSV’dir. Ama RSV bronşiolite neden olan tek virüs değildir. Rhino virüs, parainfleunza, influenza (yani grip), adeno virüs, korono virüs de bronşiolit nedenleri arasındadır.
Aslında daha büyük yaş gruplarında basit bir üst solunum yolu enfeksiyonu (yani burun tıkanıklığı, burun akıntısı, hafif öksürük) gibi nezle şikayetleri ile seyreden viral enfeksiyonlar hayatın ilk iki yılında sıkılıkla bronşiolite neden olabilmektedir. Bunun en önemli nedenleri arasında bu aylarda solunum yollarının dar ve kısa olmasıdır. Virüs hızla alt solunum yollarına ile ilerleyebilmekte ve solunum yollarının dar olması nedeni ile hızla solunum yollarını daraltıp solunum sıkıntısına yol açabilmektedir. Diğer neden ilk 2 yaşın henüz bağışıklık sisteminin zayıf olmasıdır. Vücut mikrobu yok etmede ve üst solunum yolarına sınırlama da başarısız olmasıdır.
Genel olarak; Akut bronşiolitde bronşçuklarda neler yaşanmaktadır?
Öncelikle akut bronşiolit yapan virüsler alt solunum yolları yani bronşçukların iç yüzünü örten mukoza (mukozayı vücudumuzu örten derimizin iç organlardaki karşılığı gibi düşünebilirsiniz) hücrelerinin içine girer ve onları enfekte eder. Bu durum bu hücrelerin bir taraftan ölümü ile sonlanırken bir taraftan da bu hücrelerden aşırı mukus (yani sizin gördüğünüz şekli ile aşırı balgam) üretimine neden olur. Ölen hücrelerin bronşçukların içine dökülmesi ve aşırı mukus salınımı bir taraftan bronşçukların tıkanmasına neden olurken, bir taraftan da aynı virüsün bronş düz kaslarını kasması nedeni ile bronşçukların daralmasına neden olur. Sonuç bebekte nefes almakta zorlanma, göğüste hışıltı (whesy), bol balgamlı öksürüktür.
Akut bronşiolit neden olan virüsün kapılmasını takiben 4-6 günlük kuluçka dönemi sonrasında ilk belirtiler başlar. Akut bronşiolit ilk 12-24 ayın hastalığıdır ancak en çok görüldüğü aylar 3-6 ay aralığıdır.
4-6 gün sonra virüs kendini ilk olarak üst solunum yolu enfeksiyonu bulguları ile gösterir. Öksürük, burun akıntısı, ateş ile ilk semptomlar başlar. Bu üst solunum yolu enfeksiyonu bulguları ile başlayan klinik giderek alt solunum yolu bulgularına doğru ilerler.
Üst solunum yolu enfeksiyonu bulguları, ateş, burun tıkanıklığı, halsizlik vb bulgulardır. Bu bulguları takiben alt solunum yoku bulguları gelişir
Virüsün kapılmasından sonra bronşiolit kliniğinin en ağır olduğu günler belirtilerin başlamasından sonraki 3-5 gün aralığıdır.
Bulgular
Alt solunum yolu enfeksiyonu bulguları burun kanadı solunumu adını verdiğimiz burun kanatlarının her nefeste hareket etmesi, hızlı nefes alıp verme, nefes alıp verirken kaburga aralıklarının içeri doğru çekilmesi şeklindedir. Bu solunum sıkıntısı bazen anne tarafından göğüsten gelen hışıltı (whesy) adını verdiğimiz sesin duyulması ile anlaşılır bazen de solunum sıkıntısı o kadar aşırı değilse bebekte belirgin şekilde emme zorluğuna yol açar bu nedenle birçok anne bu durumu beni emmiyor memeyi bırakıyor şeklinde ifade eder.
Dakika dakika kinik bulgular karakteristiktir aşırı üretilen mukus öksürük yolu ile atılmaya çalışılır birçok aile bu yoğun balgamı hisseder ve öksürüp balgamı atsa rahatlayacak şeklinde ifade eder. Çocuklarda öksürük yolu ile ağza kadar gelen balgam anatomi gereği ağızdan çıkarılamaz ve yutulur. Aslında bebek balgamı öksürerek çıkarsa da devam etmekte olan süreç nedeni ile bronşlarda yoğun balgam üretimi de devam etmektedir. Bu durumu da birçok anne kakada yoğun mukus gördüğü ifade eder.
Ateş bu dönemde bebeklerin sadece %30 unda vardır. Yani bir başka deyişle bu dönemde birçok bebekte ateş yoktur.
Aşırı burun sekresyonu yine yoğundur.
Hastalığı daha ağır geçirecek olan bebeklerde klinik uykuya meyil ya da aşırı ağlama, beslenememe, nefes almakta zorlanmaya doğru ilerler ki genelde bu durum yatış gerektirir.
Genelde tüm kliniğin sonlanması 10-14 gündür ve geçirilen bronşiolit atağının şiddetine bağlı olarak öksürük 2-3 hafta boyunca duyulur.
3 aydan küçük bebekler, erken doğmuş bebekler, bağışıklık sisteminde zaafiyet olan bebeklerde hastalığı ağır geçme ihtimali daha yüksektir.
RSV bronşiolit ataklarına neden olan mikroplar içinde en ağır kliniğe sahip olan virüstür.
Bir bebek özellikle ilk 6 ayda herhangi bir virüse bağlı bronşiolit atağı geçirirse bu bebekte bronş hassasiyeti gelişecektir. Aynı bebeğin özellikle ilk atağı takip eden ilk 3-6 ay içinde tekrar bir virüs ile enfekte olması hızla bronşiolit atağının tekrarlamasına neden olur ki genetik alt yapıda alerji hikayesi varsa (yani ailede alerjik kişiler varsa) bu bebek yavaş yavaş bebeklik dönemi astım kliniğine doğru ilerleyecektir.
Ayni özetle,
Yoğun viral enfeksiyon salgınlarının olduğu kış aylarında bizler ya da büyük çocuklar bu virüsleri basit bir üst solunum yolu enfeksiyonu olarak geçirebilmekteyken, ilk 2 yaştaki bebekler de bu virüsler sıklıkla bronşiolite neden olmaktadır.
Akut bronşiolit özellikle ilk 6 ayda ağır seyretmekte ve genellikle de bebeğin hastanede yatarak tedavisini gerektirmektedir.
Ve yine bir kez bronşiolit atağı geçiren bir bebekte tekrar bronşiolit geçirme ihtimali çok artmaktadır.
Sonuç olarak özellikle ilk 2 yaşta bebeği olan ailelerin bu gidişten kendilerini korumalarının en iyi yolu viral salgınların yoğun olduğu kış aylarında izolasyondur.
Sanırım izolasyondan ne kastettiğim yoğun pandemi döneminden tecrübe ile tüm ailelerin bildiği bir durumdur. Kalabalık ortamlara girmemek, hasta insanlarla bir araya gelmemek, mecbur kalmadıkça bebeği alışveriş merkezleri gibi kontrolü zor ortamlara sokmamak, eve gelir gelmez el yıkaması yapmak gibi gibi. Özellikle çocuğuna virüsü bulaştırma potansiyeli yüksek öğretmen, sağlık çalışanı, polis, asker gibi ebeveynlerin iş sırasında maske kullanması bebeğe bu virüslerin bulaş ihtimalini azaltacaktır.
Biz çocuk hekimleri özellikle ilk 6 aydaki öksürüklerden çok korkarız çünkü biliriz ki ailenin sözünü ettiği tek tük öksürükler bir bronşiolitin ilk habercisi olabilir. Bu nedenle ailelerin de özelikle ilk 6 ayda ateş olmasa bile öksürüğü bir doktor muayenesi olmadan evde takip etmelerini istemeyiz. Unutulmamalıdır ki bronşiolite en sık neden olan RSV virüsünde hastalığın seyrinde her zaman ateş olmamaktadır.
Sağlıkla kalın
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
