Çocuğunuz okula başlamaya hazır mı? sorusunun cevabından önce kavramamız gereken bir durum var; Çocuğunuzun okula sadece akademik anlamda hazır olması değil, sosyal, duygusal açısından ve davranış becerileri olarak da hazır olması onun okul başarısını etkileyecektir. Birçok çocuk bu anlamda tam olarak hazır olmadan okula başlamaktadır.
Bu makalede okul hazırlığını nasıl belirleyeceğinizi ve çocuğunuzu okula nasıl hazırlayacağınızı anlatmaya çalıştım (örnek olarak çocuğunuza okulda başarılı olması için yardım etmek, anaokulunun ilk günü gelmeden önce başlar).
Bizim ülkemizde dahil olmak üzere pek çok ülkede okula başlama yaşı yasalar ile belirlenmiştir. Bu bizim ülkemizde de pek çok ülkede olduğu gibi ana sınıfına başlamak için 5 yaşı, ilkokula başlamak için 6 yaşı doldurmuş olmayı gerektirir.
Peki, çocuğunuz okul öncesi dönemden anaokuluna veya ilkokula başlamaya hazır mı?
Okul hazırlığında doğumdan itibaren bir çocuğun deneyimleri büyük rol oynar.
Doğumdan itibaren öğrenilen bu deneyimlerin arasında;
- Öğrenilen duygularını yönetme,
- Başkalarıyla ilişki kurma
- Başkalarıyla iletişim kurma becerileri vardır. Ve bu üçü çocuğun okula hazır olmasında çok belirleyicidir.
| Okula hazır olma yaşı çocuktan çocuğa değişebilmektedir. Örneğin bazı çocuk 4 yaşında bazı çocuk 5 yaşında anaokuluna hazır olabilmektedir. Nasıl ki tüm çocukların yürüme ya da konuşma yaşı aynı değilse bu da çocuklar arasındaki çeşitliliktir. Okul için gerekli olan psikolojik ve sosyal beceriler de farklı yaşlarda gelişebilmektedir. Kaliteli erken eğitim erişiminin sağlanması, okulların ana sınıfı ve ilkokul seviyesindeki tüm çocukların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde donatılması önemlidir. Bu donanım sadece her şey yolunda giden sağlıklı çocukları kapsamakla kalmamalı aynı zamanda “çocukluk çağı kötü deneyimleri (travma) olan çocukları” veya otizm spektrum bozuklukları, dikkat eksikliği hiperaktivite bozuklukları olan çocukları da kapsamalıdır. |
Çocuğunuzun anaokuluna ne zaman başlaması gerektiğine karar verirken:
- Çocuğunuzun gelişimine dikkatlice bakın;
- Çocuğunuz iletişim kurabiliyor mu?
- Dinleme ve sosyal becerileri nasıl?
- Diğer çocuklarla ve yetişkinlerle anlaşabilmesi mümkün mü?
- Tuvalet eğitimini aldı mı?
- Koşma, oynama veya bir kalemi kullanma gibi fiziksel becerileri nasıl?
Çocuğunuz okula başladığında özellikle bilişsel anlamda geri olduğunu ve başlamaya uygun olmadığını, çocuğunuz okula başlamaya hazır mı? sorusunu duymak istemiyorsanız çocuğunuzu doğduğu andan başlayarak bilişsel anlamda takip edin.
Çocuğunuz büyürken özellikle bilişsel anlamdaki takibinde kullanabileceğiniz 10 kilometre taşı:
- 2. ayına kadar: Anneyi tanır ve odanın içinde takip etmeye çalışır (obje takibi) ve onunla konuştuğunuzda veya gülümsediğinizde gülümser (bilinçli gülümseme).
- 4. ayına kadar: Size bakar ve dikkatinizi çekmek veya devamını sağlamak adına hareket eder veya anlamsız sesler çıkarır.
- 6. ayına kadar: Aynada kendine bakmayı sever (ilk öz benlik emaresi). Nesneleri ağzına götürür (ağızla keşif).
- 9. aya kadar: Adını söylediğinizde döner. “Mamamama” ve “babababa” gibi farklı sesler çıkarır (ilk dil gelişimi emaresi).
- Yaklaşık 12 aylık: Sakladığınız şeyleri bulur. Örneğin battaniyenin altına oyuncak sakladığınızda bulmaya çalışır ve bulur.
- 18 aylıkken: Sizden uzaklaşır, kendi başına özgür hareket etmeye başlar. Ancak yakın olduğunuzdan emin olmaya çalışır, varlığınızı kontrol eder. Size gösterecek ilginç şeyler bulur.
- 2 yaşına kadar: “Ayı nerede?” gibi bir soru sorduğunuzda bir kitaptaki nesneleri işaret eder. Bir oyuncaktaki anahtarları veya düğmeleri kullanmaya çalışır.
- 3 yaşına kadar: 2 – 3 kelimelik cümleler kurarak sizinle sohbet eder. Çoğu zaman başkalarının anlayabileceği kadar iyi konuşur.
- 4 yaşına kadar: Oyunculuk yapar, oyun içinde başka bir karaktermiş gibi davranır (öğretmen, süper kahraman, köpek). İyi bilinen bir hikâyede ne olacağını söyler.
- 5 yaşına kadar: Bir hikâyeyi dinledikten sonra, ‘Arkadaşına ne oldu?’ gibi basit sorulara yanıt verir. Diğer çocuklarla oyun oynarken kurallara uyabilir veya sırayla oynayabilir.
- Çocuğunuzun pediatrisiyle gelişimsel aşamalar ve bunları destekleyen topluluk kaynakları hakkında konuşabilirsiniz
- Çocuğunuzun anaokulu öğretmeni ve/veya çocuk bakıcısından geri bildirim isteyin. Genellikle faydalı, nesnel gözlemler ve bilgiler sağlayabilirler.
- İçgüdülerinize güvenin-çocuğunuzu en iyi siz tanırsınız!
OKULA HAZIR OLMA AŞAMALARIOkula gitmenin çocuklar için sorunsuz geçmesini sağlayan önemli gelişim aşamaları şunlardır: • Duyusal gelişim – Dokunma, görme ve işitme duyularını kullanarak etraflarındaki dünyayı keşfetme ve anlama yeteneği. • Sosyal, duygusal ve davranışsal gelişim Örneğin – Odaklanma ve dikkat verme – Dürtüleri ve duyguları kontrol etme – Sırayla oynama – İş birliği yapma ve talimatlara uyma – Arkadaş edinme – Başkalarına empati yapma – Duyguları kontrol etme ve iletme – Saldırgan davranışları sınırlama • Erken dil gelişimi, okuryazarlık ve matematik becerileri- ses-harf ilişkileri, sayılar, şekiller ve nesnelerin birbirleriyle nasıl ilişkili olduğu gibi kavramları konuşabilme, dinleyebilme ve anlayabilme. |
Anaokulu tarama testleri veya “çocuğunuzun anaokuluna hazır olmadığını anlamaya çalışan testler” bazı okullar tarafından yapılmaktadır.
Bu tarz “çocuğunuzun anaokuluna hazır olup olmadığını ölçen testler” objektif değildir ve çocuğunuzun sadece akademik yönünü ölçer. Çok nadiren çocuğunuzun diğer yönlerini ölçen testler de vardır. Bu testler mükemmel değildir ve hata payı yüksektir. Bazı çocuklar bu testlerde düşük not almasına rağmen okulda gayet iyi performans gösterebilir.
AAP, anaokulu testlerinin veya taramalarının, çocukların okula girişi için kapı testi olarak kullanılmasını önermez. Bu testler müfredatı ve öğretimi yönlendirmek ve farklı grup çocukları desteklemek için bir araç olarak kullanılabilir.
Eğer test veya tarama, çocuğunuzun bazı alanlarda geri kaldığını belirler se, bu bilgiler okula başlamasını geciktirmemeli ama o yıl anaokulunda ihtiyaç duyabileceği özel dikkati planlamanıza yardımcı olmak adına kullanılmalıdır. Siz, çocuğunuzun en iyi savunucususunuz. Çocuğunuzun öğretmeni ve diğer okul personeli ile bilgi paylaşarak, onların çocuğunuza hazırlanmasına yardımcı olabilirsiniz.
Aynı zamanda, çocuğunuzun eğitimi için bir ortaklık kurmuş olursunuz.
Öncelikle, eğitim amaçlı olsa bile ekran karşısında olan anaokulu uygulamalarını ve programlarını sınırlayın.
Çevrimiçi anaokulu aktiviteleri ve eğitimsel uygulamalar, yüz yüze etkileşimler ve gerçek hayattaki deneyimlerle gerçekleşen önemli öğrenimlerin yerini almamalıdır.
AAP, 3 yaşından küçük çocuklarda ekrandan kaçınılması gerektiğini önermektedir.
Çocuğunuzun ekranda harcayacağı zaman onun gelişimi için önemli olan çevreyi keşfetmek ve etrafındaki insanlarla iletişim kurmak ve sosyalleşmekle geçirilen zamanla çok iyi dengelenmiş olmalıdır.
Bazı ebeveynler, çocukları okula başlamaya yetecek kadar yaşta olmasına rağmen, onun anaokuluna girişlerini geciktirmeye çalışır.
Anaokuluna başlamalarını bekleten ebeveynler, çocuklarının sınıfındaki ortalama yaştan daha büyük olmaları halinde akademik, atletik veya sosyal ortamlarda daha başarılı olma şansını verdiklerini düşünebilirler. Ancak bu durum her zaman doğru değildir.
Çocukları “anaokuluna hazır değil” olarak etiketlemek ve okul başlangıcını ertelemek, en iyi öğrenme ortamında bulunmalarını engelleyebilir. Bir sınıftaki en küçüklerden biri olmanın bazı akademik sorunlara yol açabileceğine dair bazı kanıtlar olsa da bunların çoğu üçüncü veya dördüncü sınıfa gelindiğinde ortadan kayboluyor gibi görünmektedir.
Öte yandan, diğer araştırmalar, sınıf düzeyine göre büyük olan çocukların ergenlik dönemine ulaştıklarında davranış sorunları yaşama riskinin önemli ölçüde daha yüksek olduğunu öne sürmektedir.
Erken eğitim evde başlar ve evde sona erer. Çocuğunuzun ilk ve en büyük öğretmeni sizsiniz.
- Akıllı telefonunuzu bir kenara bırakın.
- Çocuğunuzun anaokulunda öğrendiği bilgileri pekiştirmeye çalışın.
- Çocuklarınıza okuldaki aktiviteleri dahil olmak üzere o günlerini konuşmak için zaman ayırın.
- Çocuğunuzla yapabileceğiniz bazı aktiviteler planlayın.
Çocuğunuz okula başlamaya hazır mı? sorusunun cevabını bu makalemde vermeye çalıştım. Umarım size iyi bir rehber olmuştur.
Kaynak AAP (American Academy of Pediatrics)
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
