Kıl kurdu, hem ılıman hem de tropikal iklimlerde görülen bir bağırsak parazitidir. Türkiye’de de yaygın görülen bir parazittir.
Tek konak insandır. İnsan dışında başka bir kaynak yoktur ve tek bulaş yolu insandan insana bulaşmadır. Başka bir hayvandan gelmiş olma ihtimali yoktur.
Sanılanın ve bilinenin aksine tüm sosyoekonomik gruplarda görülür. Özellikle tarım ya da köy toplumuna ait bir parazit değildir. Amerika Birleşik Devletleri ve Batı Avrupa’da en sık görülen barsak parazitidir.
Bulaşma en çok insanların kapalı ve kalabalık yaşadığı ortamlarda olur. Dolayısı ile özellikle kreş ve ilkokul çocuklarında birbirine bulaştırma ihtimali fazladır. Aynı nedenlerle aile içi bulaşma ihtimali de fazladır.
En sık görüldüğü yaş grubu 5-10 yaş aralığıdır. 2 yaşından önce görülmesi nadirdir.
BULAŞMA FEKAL-ORAL YOLLA OLUR
Fekal-oral yol ne demektir?
Erişkin dişiler kalın bağırsakta yaşar, ancak yumurta bırakmak için perianal bölgeye göç ederler. Bu göç özellikle kişinin hareketsiz olduğu zamanlarda gerçekleşir. Bunun için en uygun zaman kişinin uyuduğu dönem yani gecedir. Bırakılan yumurtalar 6 saat içinde enfektif hale gelir. Bırakılan yumurtaların çok büyük bir kısmı olduğu yerde kalır. Az kısmı havaya saçılır, etraf yüzeyleri kontamine eder. Bazen çocuk gece uykusunda farkında olmadan makatı kaşır (anüse yumurta bırakma çocukta kaşıntıya neden olur). Bu sebeple çocuğun elleri kontamine olur.
Bağırsakta yaşayan kıl kurdunun yumurtası genelde perianal bölgede bulunur. Buradaki yumurtaların olgunlaşması ile embriyo halindeki yumurta ağız yolu ile çocuk tarafından alınır. Bu bazen gıdalar ile bazen elleri ile olur. Ardından yumurtalar mide barsak sisteminde açılır. İnce bağırsak boyunca ilerler. Kalın bağırsakların son kısmına ulaştığında artık o sizlerin gördüğü erişkin formuna gelir. Burada tekrar yumurta üretmeye başlar. Bu yumurtaların perianal bölgeye bulaşması ile tekrar bulaş yolu başlar.
Yumurtaların hava yolu ile ya da fomitler ile de bulaşabileceği kanıtlanmıştır. Fomitler; yumurtanın yüzeyler ya da nevresimler gibi yüzeylere bulaşması oradan da diğer çocukların teması ile diğer çocuklara bulaşması yoludur.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kıl kurdu için en sık belirti hepimizin bildiği perianal kaşıntıdır.
Bu kaşıntının nedeni gece uykuda iken dişi kıl kurdunun yumurtalarını anüse bırakmasıdır. Bu olay gece uykuda gerçekleştiği için de perianal kaşıntı gece uykusunda olur.
Çocuk bazen kaşıntı ile uyanır. Bu yoğun kaşıntı nedeni ile bazen anüs çevresindeki deri tahriş olur, çizilir bu da enfeksiyon riskini arttırır. Bu durum kıl kurdu taşıyan çocuklarda peri anal bölge deri enfeksiyonlarına neden olabilir.
Hareketli kıl kurdunun bazen anüsten çıkarak vajina ya da idrar yapılan yola(üretra) girmesi ile genç kız ve kadınlarda vajenit ve alt idrar yolu enfeksiyonunu oluşabilir.
Sık vajenit olan kız çocuklarında kıl kurdu sorgulanmalıdır. Hatta gerekirse tanı amaçlı testi yapılmalıdır.
Kıl kurdunda diğer parazitlerde görülen gastrointestinal sistem bulguları çok nadirdir.
Kıl kurdu diğer daha büyük bağırsak solucanı kardeşlerinin aksine büyüme geriliği, ağızdan salya akma, aşırı iştahsızlık, büyüme geriliği vb. belirtiler vermez.
ÇOCUĞUMDA KIL KURDU OLDUĞUNU NASIL ANLARIM VE TANI İÇİN NE YAPMALIYIM?
Özellikle okul çağı çocuklarda perianal kaşıntı varsa kuvvetle şüphe edilmelidir.
Kesin tanı parazitin kendisi ya da yumurtasının elde edilmesi ile konur.
Bazen aileler kendisi kıl kurdunu görür ki bu zaten kesin tanıyı koyar, ek tetkik gerekmez. Parazit 8-13 mm beyaz iğne ya da iplik şeklindedir. Perianal bölgede ya da iç çamaşırının kenarında görülebilir.
Tanıda şüphede kalındığı durumlarda kaka tahlili yapılması kıl kurdu tanısında işe yaramaz.
Testlerde amaç peri anal bölgeye gelen kıl kurdunu ya da perianal bölgeye bıraktığı yumurtasını tespit etmektir.
Bunun için selofan bant yöntemi kullanılır. Çocuk uyanır uyanmaz tuvalete gitmeden önce anüse bant yapıştırarak uygulanır. Ardından mikroskop altında incelenir.
Ancak tek gün yapılması ile yakalama olasılığı %55’tir. Bu nedenle genel yöntem 3 gün üst üste uygulamadır. 3 gün uygulandığında tanı şansı %99’dur.
Bazı durumlarda yine de yakalanamayabilir böyle bir durumda klinik şiddetle kıl kurdu düşündürüyorsa direk tedavi verilir.
KORUNMA
- Yumurtalar dış ortamda kalabildiğinden iç çamaşırların, çarşafların ve örtülerin sık değiştirilmesi
- Enfeksiyonun olduğu ve tanı konan ailelerde tüm ailenin aynı anda tedavi alması
- Tırnakların kesilmesi, düzenli el yıkama ve hijyen, tuvaletten çıkınca el yıkama, yemek yemeden önce el yıkama kişinin kendi kıl kurdu ile tekrar tekrar oto enfeksiyonun engeller
NEDEN AİLE TEDAVİSİ?
Pek çok aile bizim verdiğimiz kıl kurdu tedavilerinde şöyle cevap verir; ‘’ama doktor hanım ben de kıl kurdu ya da kıl kurdu belirtisi yok ki ilacı biz niye içiyoruz?’’.
Kıl kurdu genel olarak yetişkinlerde belirti vermez yani yetişkinler asemptomatik taşıyıcıdır. Kıl kurdunu bağırsaklarında taşıyor olmalarına rağmen hiçbir belirti yoktur. Ancak aslında kıl kurdunun aile içi bulaşı çok fazladır. Bu nedenle anne ya da baba ilaç kullanmadığında çocuk tekrar kendi ebeveyni tarafından enfekte edilir.
TEDAVi NEDEN 15 GÜN ARA İLE TEKRARLANIYOR?
Kıl kurdu tedavisinde kullanılan hiçbir ilaç yumurta ya da larvaya etkili değildir, sadece yetişkin kıl kurdunu öldürür. Çocuk ilacı içtiği anda çocukta mevcut olan yumurta ve larvalar ölmeyeceği için olgunlaşan larvanın içinden çıkan kıl kurdu tekrar döngüyü başlatacaktır.
Yumurtanın içindeki larvanın olgunlaşıp yetişkin hale gelmesi ortalama 10-14 gündür. İlaç 14. günde tekrar içildiğinde yumurtadan çıkanlarda öleceği için tedavi başarısı çok artar.
Bu şekilde 14 gün ara ile 2 kez verilen tedavi ile başarı oranı %90 – %100’dür.
Sağlıkla kalın
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
Kaynak: Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Kitabı. Editör Prof. Dr. Ayper Somer
