Güneş Çarpması Nedir?
Güneş çarpması hava sıcaklıklarının çok arttığı şu günlerde en çok karşılaştığımız durumlardan biridir. Hava sıcaklıkları 40 dereceyi geçmeye başladığında güneş çarpması için risk çok artar. Ancak özellikle 5 yaş altı çocuklarda daha düşük hava sıcaklıklarında da güneş çarpması oluşabilir.
Sıvı dengelerinin çok kolay bozulması nedeni ile çocuklar ve yaşlılar güneş çarpmasına yakın aday gruptur.
Özellikle hava sıcaklığının en tavan yaptığı ve güneş ışınlarının en dik olarak geldiği öğle saatleri en riskli saatlerdir. Güneş çarpmalarındaki esas olay gün boyunca gelen ışınlar ve sıcak nedeni ile bir taraftan sıvı kaybı olurken, diğer taraftan vücut gelen ışınlarla sıcağı absorbe eder (yani emer). Bu durum vücutta aşırı ısı depolanması ile beyindeki ısı düzenleme merkezini bozar. Böylelikle vücudun bütün ısı regülasyonunu bozar.
Güneş çarpmalarında vücut absorbe ettiği ısıyı terleyerek atamaz. Vücut ısısı giderek yükselir. Sonuç genel olarak hipertermi olarak adlandırdığımız vücut sıcaklığı 40 derecenin üzerine çıkar. Ve bu ateş; ateş düşürücülere genel olarak yanıt vermez. Ne yazık ki sonuç tam bir kısır döngüdür.
Güneş Çarpması Olduğunu Nasıl Anlarım?
En yaygın belirtileri baş ağrısı, bulantı-kusma, ateştir. Bu saydıklarımız genel olarak ilk belirtilerdir. O gün güneşin altında kaldığımız süreye ve vücudumuzun absorbe ettiği ısıya göre giderek ağırlaşır.
İLK BELİRTİLER
- Yüksek ateş, başlangıçta 38 derece ve üzeri olarak başlar.
- Ciltte kuruluk vardır, cilt sıcak, ağrılı ve hassastır.
- Şiddetli baş ağrısı.
- Mide bulantısı ve ilerleyen süreçte kusma.
Vücut ısıyı absorbe etmiş olmasına rağmen terleyememe nedeni ile aldığı ısıyı atamaz.
Vücut ısısı daha da yükselir, ateş 40-41 derecenin üzerine çıktığında bu durum hipertermi olarak adlandırılır. Beyin başta olmak üzere birçok doku ve organ zarar görmeye başlar.
İLERLEYEN DÖNEMDE
- Kas krampları
- Çarpıntı
- Uykuya eğilim
- Şuur bulanıklığı ve komaya kadar varabilen ciddi klinik tablolar görülebilir ki bu klinik çoğu zaman yatış gerektirir
Özellikle gün içinde ve öğle saatlerinde çok yoğun güneşte kalındı ise ve aynı gün akşamında ilk semptomlar başladı ise ilk akla gelmesi gereken bir enfeksiyondan ziyade güneş çarpması olmalıdır.
Belki de çocuğunuzda başlayan ateşi enfeksiyonla ayırmada en önemli unsur; güneş çarpmalarında var olan ateş absorbe edilen ısı olduğu için ve işin içinde bir enfeksiyon olmadığından verdiğiniz ateş düşürücü ile ateşin düşürülememesidir.
“Güneş çarpmalarında ateşi düşüren en iyi yöntem vücudu soğutmaktır.”
Kimler Daha Yüksek Risk Grubundadır? Kimler Daha Çok Etkilenir?
- Yaş küçüldükçe risk artacak şekilde ilk 5 yaş altı çocuklar
- 65 yaş üstü yetişkinler
- Kronik hastalığı olanlar (yüksek tansiyon, şeker hastalığı, kronik böbrek yetmezliği gibi)
- Aşırı kilolu olanlar veya aşırı zayıf olanlar
- Psikiyatrik hastalığı olanlar
Güneş Çarpmasından Nasıl Korunabiliriz?
- Öncelikle güneş ışınlarının dik geldiği 10.00-16.00 arası saatlerde uzun süre dışarıda kalınmamalı ve plaja gitmek için bu saatler tercih edilmemelidir.
- İlk 6 ay bebekler direk olarak güneş ışığına çıkarılmamalı, ağaç altı, şemsiye altı ya da gölgelikli bebek arabasında olmalıdır.
- Seçilen kıyafetler mümkün olduğunca sık dokumalı olmalıdır, rahat tüm vücudu kaplayan, hafif ve pamuklu kumaştan seçilmelidir. Ayrıca sık dokumalı olması özellikle önemlidir, bunu anlamak için kumaşın güneşe doğru tutulup ışınları geçirip geçirmediği kontrol edilebilir.
- Siperlikli şapka kullanılmalı ve bu şapka yüz, gözler ve boynun arka tarafını tam korumalıdır. Özellikle ilk 1 yaş altı bebeklerde ter bezleri saçlı deride yoğundur. Bu yüzden baş bölgesindeki terlemeyi artırmayacak ağır olmayan kumaşlardan yapılmış şapkalar tercih edilmelidir.
- En az %99 UV korumalı güneş gözlükleri tercih edilmelidir.
Doğru güneş kremi nasıl seçilir, nelere dikkat edilmelidir? Hangi güneş kremi ne zaman ne sıklıkla, uygulanmalı hangi güneş kremi alınmalı konularını bir başka makalemde detaylıca ele almıştım. Bu makalemi okumak isterseniz BURAYA TIKLAYINIZ.
Güneş Çarpması Belirtileri Başladığında Ne Yapmalıyız?
- Eğer çocuğunuzda güneş çarpması belirtileri başladı ise hemen serin bir yere geçilmelidir.
- Üzerinde sıkı kıyafetler varsa gevşetilmelidir. Bulantı varsa kusma ihtimali yüksek olduğundan kusma riskine karşı yan yatırılmalıdır.
- Yükselmeye başlayan vücut ısısını düşürmek ve absorbe edilen ısının atılmasına yardımcı olmak gerekir. Hastanın başına, kollara, bacaklara, koltuk altına ıslak havlular konmalı ya da yapılabiliyorsa ortam soğutulmalıdır. Gerekirse duş aldırılmalıdır.
- Sıcaklığın etkisi ile artmış olan sıvı kaybını yerine koymak adına sıvı alımı hemen başlatılmalıdır.
Ancak genel durum giderek bozluyor, vücut sıcaklığı 40 derecelerin üzerine ulaşıyor, bulantı-kusma çok yoğun ve bilinç değişiklikleri, uyku hali gibi bir durum başladıysa en yakın acile başvurulmalıdır.
KAYNAK: The American Academy of Pediatrics (AAP).
Sağlıkla kalın
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
