Çocuğumda Ne Zaman İdrar Yolu Enfeksiyonundan Şüphe Etmeliyim?
İdrar yolu enfeksiyonları genel olarak iki farklı klinik ile seyreder:
Alt üriner sistem enfeksiyonu olarak adlandırılan tipte enfeksiyon genel olarak idrar torbası ile sınırlıdır. Pek çok ailenin artık tıptaki adını da bildiği sistit adı verilen formdur. Bu form genel olarak daha iyi seyirlidir ve genel olarak büyük çocuklarda kendini idrar yaparken yanma ya da acıma şeklinde belli eder.
Üst üriner sistem enfeksiyonlarında söz konusu iltihabi reaksiyon böbreklerdedir yani mikrop böbreklere kadar ulaşmıştır. Bu tip enfeksiyonlara piyelonefrit adı verilir. Büyük çocuklarda bu tip enfeksiyonlarda yüksek ateş, bulantı kusma, karın ağrısı, bel ağrısı, yan ağrısı gibi belirtiler vardır. Genel olarak çocuk sıkıntılıdır ve hasta görünümdedir.
Büyük çocuklarda genel olarak şikayetler idrar yolu enfeksiyonu olabileceğini aileye düşündürür ve pek çok aile çocuğumda idrar yolu enfeksiyonu olabileceğini düşünüyorum diyerek bir doktora başvurur.
Ancak bebeklerde idrar yolu enfeksiyonu büyük çocuklar gibi spesifik emareler vermez. Süt çocuğunda iştahsızlık, bulantı-kusma, kilo alamama, ishal ya da tam tersi kabızlık, solukluk, huzursuzluk, ağlama ve avutulamama, ateş gibi özgül olmayan yakınmalar vardır. İştahsızlık ve kilo alamama gibi yakınmalarda idrar tahlili hemen hemen bakılması gereken ilk tahlildir desek yanlış olmaz.
Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Önemli?
Çocuklarda tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonu çok görülür. Özellikle kreşin ilk yılı ve kış aylarında bir kış boyunca enfeksiyon sayısı 4-5 defadır. Aileler bu duruma çok endişelenmesine rağmen biz çocuk doktorları bu durumun normal olduğunu bilir ve hastamız adına endişelenmeyiz. Ancak aynı çocuk 2. defa idrar yolu enfeksiyonu geçiriyor ise bu durum bizi endişelendirir ve biz bu durumun normal olmadığını düşünürüz.
Bir çocuk ikinci defa idrar yolu enfeksiyonu geçiriyor ise bu bizim için tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu olarak adlandırılır.
Peki İdrar Yolu Enfeksiyonun Tekrar Ediyor Olması Neden Önemli ve Bizde Neden Kaygı Uyandırır?
Birincisi: Söz konusu enfeksiyon üst üriner sistem enfeksiyonu şeklinde seyrediyor ise yani söz konusu enfeksiyon böbreklerde ise geçirilen her enfeksiyon böbreklerde bir nedbe dokusu bırakır. Bunu şöyle düşünün. Eliniz kesildiğinde ya da elinizde bir yara oluştuğunda yara iyileşir ama yara yerinde bir iz kalır. Bazen bu iz ömür boyu bile geçmez. İşte böbrek iltihaplarında da geçirilen her enfeksiyon bu şekilde biz iz bırakır ve genel olarak da ömür boyu izi kalır. Tekrarlayan her enfeksiyon böbreklerde bu şekilde iz bırakmaya devam eder. Sonucunda ise yıllar içinde gelişen böbrek yetmezliği meydana gelir.
Türkiye’de yetişkinlik dönemi kronik böbrek yetmezliği ve diyaliz hastalarının en sık sebebinin çocukluk çağında geçirilen ve fark edilmeyen idrar yolu enfeksiyonları olduğunu biliyor muydunuz?
İkincisi: Çocuklarda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarında genel olarak altta yatan bir neden vardır ve bu sebep bazen böbreğe ait doğumsal anomalilerdir. Eğer böyle bir doğumsal anomali var ise bir an evvel tanının konup gerekli tedavinin yapılması gereklidir.
İdrar yolu enfeksiyonuna emin hazırlayan faktörleri bir önceki makalemde konuşmuştuk bunlar genel olarak ailenin dikkat ederek önleyebileceği durumlardır.
Ailenin enfeksiyonu önleyebileceği durumları tekrar hatırlarsak;
1- Hatalı alt temizliği,
2- Hatalı banyo tekniği,
3- Sık havuza girme,
4- Kakanın bezde uzun kalması ve hemen temizlenmemesi,
5- Büyük çocuklarda idrar tutma,
6- Kabızlık
Ancak bunlar dışında aile istediği kadar tüm önlemlerini alsın tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının önüne geçemediği doğumsal böbrek anomalileri vardır. Bu nedenle bir çocuk 2’nci defa idrar yolu enfeksiyonu geçiriyor ise mutlaka o çocukta altta yatan hastalık olup olmadığına bakmak gerek.
Enfeksiyon Sıklığını Arttıran Doğumsal Üriner Sitem Anomolileri
1- Böbrek hipoplazisi; yani böbreklerin tam gelişememiş olması ve küçük kalması
2- Obstrüksiyonlar; yani böbrekte yapılan idrarın idrar torbasına akışını sağlayan yolların herhangi bir noktasında darlık
3- At nalı böbrek; böbreklerin olması gereken yerde olmaması ve at nalı şeklinde iki böbreğin ortada birleşik olduğu durum
4- Nörojenik mesane; yani idrar torbasındaki sinir dokunun gelişememesi nedeni ile işeme kontrolünün iyi olmaması
5- Vezikoüreteral reflü; genel olarak ailelere bu durumu böbrek reflüsü olarak anlatırız.
- İdrar böbreklerde yapıldıktan sonra idrar torbasına doğru akar ve torbada birikir. İdrar torbasına ulaşan idrar idrar torbasında bulunan mekanizmalar ile bir daha asla böbreklere doğru geri dönmez. İdrarın idrar torbasından böbreklere doğru geri dönmesine böbrek reflüsü denir.
- Geriye dönen idrar özellikle işeme sırasında idrar torbasının kasılması nedeni ile yüksek basınçlıdır ve böbreklere zarar verir.
- Aynı zamanda böbrek reflüsü tekrarlayan idrar yolu iltihabı nedenidir. Ve geçirilen her enfeksiyon böbreklerde hasar bırakır.
Vezikoüreteral Reflü Tanısı Nasıl Konur.?
İdrar yolu enfeksiyonu geçiren her hastamızda doğumsal bir böbrek problemi olup olmadığını görmek adına mutlaka böbrek ultrasonu bakarız. Ultrason at nalı böbrek vb doğumsal problemlerin tanısını koymada bize çok yardımcıdır. Böbrek reflüsü tanısında ise o kadar yardımcı olmaz. Tanı voiding grafi ve sintigrafi yardımı ile konur.
Voidig Grafi (İşeme Filmi) Nedir ve Nasıl Çekilir?
Böbrek reflüsünün tanısı ancak idrar torbasındaki idrarın böbreklere doğru geri döndüğünü göstererek konabilir. Bunun için kullanılan yöntem voiding(işeme anlamına gelir) grafidir. İdrar torbası röntgenlerde görülebilecek bir sıvı ile doldurulur. Bu doldurma işleminin yapılabilmesi için idrar sondası takılması şarttır. Radyoopak adı verilen röntgende görülebilecek sıvı ile idrar torbası dolduktan sonra sonda çekilir. Sonra çocuğun çiş yapması beklenir ve çocuk çiş yaparaken üst üste filmler çekilir. İlaçlı sıvının böbreklere ulaşıp ulaşmadığına bakılır.
Böbrek Sintigrafisi Nedir?
Nükleer tıp birimlerinde çekilen bir filmdir. Geçirilen idrar yolu enfeksiyonlarının böbreklerde hasar bırakıp bırakmadığına bakılır.
VUR (Vezikoüreteral Reflü) Nasıl Takip Edlir ?
Böbrek reflüleri 1 den 5 e kadar derecelendirilir. 1.,2,3. derece reflülerin cerahi müdahaleye gerek kalmadan kendiliğinden düzelmesi yüksek ihtimaldir. Çocuk büyüdükçe reflü geriler ve olay biter. Tüm olay çocuğun tekrar tekrar idrar yolu enfeksiyonu geçirmesine engel olmaktır. Bunun için de genellikle koruyucu dozdan yani düşük dozdan sürekli antibiyotik kullanımı gerekir. Çocuğun idrar yolu enfeksiyonu geçirmemesi önemlidir çünkü geçirilen her enfeksiyon derecenin ilerlemesine neden olur.
4. ve 5. derece genel olarak çocuk cerrahları tarafından takip edilir. kapalı ya da açık cerrahi müdahale gerektirir. Çünkü reflünün devam etmesi böbrek dokusunun zarar görmesi bu da böbrek yetmezliğnin sinsice gelişmesi demektir.
VUR Türkiye de kronik böbrek yetmezliğinin en sık sebepleri arasındadır.
Sağlıkla kalın
Uzm. Dr. Ayşe Sibel Tuğral
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
İdrar yolu enfeksiyonuna ilişkin diğer yazımız:
