Hemoglobin (kan) yapımında kullanılan demirin yeterli olmaması ile sonuçlanan, demir eksikliğine bağlı anemi (kansızlık), bebeklik dönemi ve çocukluk dönemindeki en sık hematolojik (kan hastalıkları) problemidir.
Demir eksikliği çocukluk yaş gruplarından en çok süt çocuğu, yani ilk iki yaş grubunda görülür. Onun dışında en çok görüldüğü yaş grubu ergenlik dönemidir.
Demir eksikliği neden çocuklarda yetişkinlere göre daha sık görülür?
Neden sağlıklı çocuk takiplerinde 4 – 6 ay aralığında hiç kan bakılmadan direkt demir (kan) damlası başlanıyor?
Neden sağlıklı çocuk takiplerinde hiçbir şikayet olmamasına ve bebeğim iyi besleniyor olmasına rağmen kan bakılması gerekiyor?
Yenidoğan bir bebeğin vücudunda totalde 0.5 mg demir mevcuttur. Oysa bir yetişkinde total 5 gr (yani yenidoğan bir bebeğin 10,000 katı) demir bulunur. Bir bebek doğduğu andan 15 yaşına gelene kadar olan dönemde vücudunda bulunan demir depolarını 5 gr yapmaya çalışırken, aynı zamanda tüm doku ve organların büyümesinde demir kullanır. Oysa bir yetişkinin büyümesi durmuştur ve demiri sadece kan yapımında kullanır.
Dolayısı ile bir çocukla bir yetişkin kıyaslandığında günlük demir ihtiyacı bir çocukta bir yetişkine oranla çok çok fazladır.
Bebekler doğduğu andan itibaren ilk 3 ay kan değerleri yavaş yavaş düşmeye başlar. Yaklaşık üçüncü ay civarında hb değeri 9 gr/dl civarına kadar düşer. Üçüncü ayda en düşük değerine ulaşan bu anemi, fizyolojik anemi olarak adlandırılır ve demir eksikliğine bağlı değildir. Bu sebeple tedavi gerektirmez.
Doğan bebeğin fetal kandan yetişkin kanına doğru geçişinin neden olduğu, dış dünyaya adaptasyon süreçlerinden biridir
Üçüncü ayda bu en düşük değerine ulaşan hb değerinden sonra kan yapımı hızlanır. İlk etapda süt çocuğunun anne karnında iken anneden gelen demir depoları, bu kan yapımı hızına karşılık verir. Genel olarak Altıncı aya kadar da süt çocuğunun anneden getirdiği demir yeterli olur.
Süt çocuğu beslenmesinin doğası gereği demirden zengin beslenmez. Genel olarak ilk 6 ay tek demir kaynağı anne sütünün içeriğindeki demirdir. Dolayısı ile annede var olan bir demir eksikliği ya da annenin demirden zengin gıdalar ile beslenmiyor olması bebekteki demir eksiliği anemisi ihtimalini arttıracaktır.
Anne sütünün içindeki demir, anne sütünün kalsiyum yönünden zengin olmasına karşın, bu kalsiyumun farklı bir yapıya sahip olması nedeni ile inek sütüne göre 2-3 kat fazla emilebilmektedir.
Genel olarak ilk 6 ay anneden gelen demir depoları süt çocuğunun kan yapımına karşılık verir ve yeterli olur. Sonra yavaş yavaş demir depoları bu kan yapımına yeterli olamamaya başlar. Süt çocuğu altıncı ayda ek gıda başlanmış bile olsa doğası gereği halen günlük ihtiyacı olan demiri beslenme ile alamamaktadır. Bu bebekte önce demir depoları düşmeye başlar onun akabinde de kansızlık gelişir, yani hemoglobin düşer.
Demir eksikliğine bağlı aneminin en çok görüldüğü yaş grubu 9-24 ay arasıdır.
Neden bebeğime hiç kan bakılmadan direk kan damlası başlanıyor sorusunun temel yanıtı da burada yatar.
Hangi bebeklerde demir eksikliğine bağlı kansızlık gelişme ihtimali fazladır?
- Prematüre bebekler: Erken doğum nedeni ile demir depoları daha azdır ve yoğun bakıma yatış oranları daha fazladır.
- Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde yatan bebekler: Yoğun bakıma yatış süreçlerinde tanısal amaçlı çok kan alınır bu durum kansızlık ve demir eksikliği ihtimalini arttırır.
- Annede demir eksikliği olan bebekler.
- İnek sütü alerjisi olan bebekler: Bu bebeklerde bazen annenin de kakanın içinde görebildiği şekilde, bazen de göremediğimiz ama gizli kan şeklinde devam eden, barsak iç yüzeyinden kanamalar olur. Bu nedenle bu bebekler hem demir eksikliğine hem de demir eksikliğine bağlı kansızlığa yatkındır.
- Yenidoğan sarılığı olan bebekler: Özellikle rh kan uygunsuzluğu ve ABO kan uyumsuzluğu nedeni ile sararan bebeklerde.
