İdrar Yolu İltihabı Ne Demek ve Neden Olur?
Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonlarının temelinde idrar yolu iltihabı bulunmaktadır. Normal şartlarda idrar böbreklerde yapıldıktan sonra üreter adı verilen iki borucuk ile idrar torbamıza ulaşır ve orada birikir. İdrar torbasında biriken idrar kişide çiş yapma ihtiyacı yaratarak işeme yolu ile atılır. İdrarın böbreklerden yapıldığı andan, idrar torbasından işeme yolu ile atıldığı noktaya kadar sterildir. Yani bir başka değişle içinde tek bir mikrop barındırmaz.
İşte bu anlatılan yolların herhangi bir aşamasında mikrop olması orada bir iltihabi durumun başlamasına neden olur. Bu da zaten idrar yolu iltihabı demektir.
İdrar yolu enfeksiyonu yeni doğan dönemi hariç tüm yaşlarda kız çocuklarında erkek çocuklarından daha fazla görülür. Nedeni kız çocuklarında idrar yollarının idrar torbasından sonra olan üretra adı verilen borucuğunun erkek çocuklara göre çok kısa olmasıdır. Bu durum mikrobun kolaylıkla idrar torbasına ulaşmasına neden olur.
İdrar yolu enfeksiyonu çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra en çok görülen ve antibiyotik kullanımını gerektiren enfeksiyon tipidir.
Peki İdrar Yollarına Bu Mikrop Nereden Bulaşır?
Pek çok anne idrar yolu enfeksiyonuna sebep olan mikrobun kaynağının çocuğun kullandığı tuvaletler olduğunu düşünür. Oysa idrar yolu enfeksiyonlarındaki temel mikrop kaynağı bizim kendi barsak floramızdır. Bağırsaklarımızın normal yaşam döngüsünde bulunan ve bağırsaklarda hiçbir iltihabi duruma yol açmayan iyi huylu flora dediğimiz mikropçuklarımız bulunur. Bunlar bir şekilde idrar yollarına ulaştığında, steril olması gereken alanda iltihabi bir duruma neden olur. Barsak içinde bulunan iyi huylu mikroplarımızın idrar yollarına doğru ilerlemesinin ise birkaç nedeni var:
1- İdrar Tutma:
- Pek çok anne idrar yolu enfeksiyonlarına neden olan mikrobun tuvaletlerden geldiğini düşündüğünden çocuğunun genel tuvaletleri kullanmasını istemez.
- Genel tuvaletlerden ya da okul tuvaletlerinden mikrop kapacağı korkusu ile çocuğa ev dışındaki tuvaletlerin kullanımına izin verilmemesi buna bağlı olarak çocuğun idrarı tutması idrar torbasına doğru kaka içindeki mikropların ilerlemesine neden olur.
- Unutmayın durgun su mikrop tutar, akan su tutmaz. İdrar torbasında uzun süre bekleyen idrarın mikrop tutması daha kolaydır.
- Bazen anne genel tuvalet kullanımını bilinçli olarak yasaklamaz, bunu farkında olmadan yapar.
- Annelere tuvalet eğitimi verirken kurduğum bir cümle vardır; “çocuğunuz çişim geldi ya da kakam geldi dediğinde ev de değilseniz (örneğin bir alışveriş merkezindesiniz) tut biraz sonra eve gideceğiz” diyorsanız burada farkında olmadan çocuğunuzun bilinç altına ev dışındaki tuvaletleri kullanmanın kötü bir şey olduğunu söylüyorsunuz.
- Aynı çocuk okula başladığında okul tuvaletlerini kullanamaz ve okulda idrar tutar. Bu bir idrar yolu enfeksiyonu sebebidir.
- Oysa çocuğunuza öğretmeniz gereken çiş ve kaka geldiği yerde yapılmalı, olmalıdır.
- Yapılması gereken tek şey; tuvalet evde ya da dışarıda kullanıldıktan sonra mutlaka el yıkamanın yapılması gerektiğidir.
2- Hatalı Alt Temizliği
Bezli dönemde:
- Kız çocuklarında ara yerinde kaka bulaşığı kalması, erkek çocuklarda sünnet derisinin altında kaka bulaşığı kalması idrar yolu enfeksiyonuna zemin hazırlar.
- Alt temizlikleri ıslak mendille değil ıslatılmış pamukla yapılmalıdır.
- Kız bebeklerde temizliğin önden arkaya doğru yapılması ve ara yerinin özellikle kakadan sonra kontrol edilerek kaka bulaşığının kalmadığına emin olunması önemlidir.
- Ara yeri kremleme önerilmez çünkü daha çok kaka bulaşığına neden olur. Pişik kremleri ara yeri dışındaki bölgelere sürülmelidir.
- Erkek bebeklerde sadece banyoda sünnet derisinin altında biriken kalıntıları temizlemeye özen gösterilmelidir. Ekstra günlük temizlik olarak daha önceleri önerilen sünnet derisini geriye çekme gibi yöntemler ise önerilmez.
Bez atıldıktan sonra:
- Yine kız çocuklarında alt temizliğin önden arakaya doğru yapılması çok önemlidir.
- Sabun ile yıkama kesinlikle önerilmez.
- Alt temizliğinden sonra çok iyi bir kurulama yapmak önemlidir.
- Kız çocuklarına alt temizliği çok iyi öğretilmelidir. Anne defalarca temizliğin çocuk tarafından doğru yapılıp yapılmadığına bakmalıdır.
- Unutmayın kızınız ömür boyu sizin öğrettiğiniz yöntem ile alt temizliği yapmaya devam edecektir.
3- Kabızlık
- Kabızlık idrar yolu enfeksiyonu, idrar yolu enfeksiyonu kabızlık nedenidir. Yani biri varsa diğerini mutlaka sorgulamak gereklidir.
- Bezli bebeklerde kabızlığın anne tarafından fark edilmesi çok kolaydır.
- Ama okul çağı çocuklarında anne tarafından takip edilmediği için dikkatten kaçar. Çocuğa sorulduğunda her gün yaptığını ifade eder. Ancak dışkılama çok sert ve keçi pisliği şeklinde ise aslında çocuk kabızdır.
- İdrar yolu enfeksiyonu tanısı alan büyük çocuklarda gerekirse anne tarafından kakanın görülerek kabızlık olmadığından emin olunması gerek.
4- Hatalı Banyo Yöntemi
- Küvet ya da leğenin doldurularak banyo yapılması ya da çocuğun kendi banyo suyunun içinde banyo yapması idrar yolu enfeksiyonu sıklığını arttırır.
- Özellikle yazın şişme havuzların kullanılması ve çocuğun uzun süre o su içinde oturması arttırır.
- Havuzlar idrar yolu enfeksiyonu sıklığını arttırır.
- Pek çok aile idrar yolu enfeksiyonuna neden olan mikrobun o havuz içindeki diğer insanlardan geldiğini düşünür. Bu nedenle de bizim havuzumuz çok iyi klorlanıyor ya da şişme havuza koyduğum su çok temiz gibi cümleler kurulur.
- Oysa daha önce söylediğim gibi idrar yolu enfeksiyonuna neden olan mikrop zaten bizim vücudumuzdadır ve bağırsaklarımızda yaşamaktadır. Tatlı su mikrobun anüsten ya da cilt üzerinden idrar yollarına doğru ilerlemesini hızlandırır.
- Her zaman duş usulü banyo yapılmalıdır.
- Havuz yerine deniz tercih edilmelidir. Tuzlu su olması nedeni ile mikrobun ilerlemesi daha zordur.
5- Doğumsal Üriner Sistem Anomolileri gibi altta yatan hastalıklar.
- Bu grubun en önemlisi böbrek reflüsüdür. Bu konu hakkında detaylı makale çalışmamız devam etmektedir.
Sağlıkla kalın
Uzm. Dr. Ayşe Sibel Tuğral
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
İdrar yolu enfeksiyonuna ilişkin diğer yazımız:
Çocuğumda Ne Zaman İdrar Yolu Enfeksiyonundan Şüphe Etmeliyim?
