Yenidoğan sarılığı ve nedenleri ile ilgili genel bilgiler aşağıdaki gibidir.
Bir Yenidoğan Neden Sararır?
Gününde doğmuş bebeklerin % 60’ı, erken doğmuş bebeklerin % 80’inde erken dönem yenidoğan sarılığı görülür. Bebeklerin sarı görünmesinin sebebi kanda bilurubin denen maddedin yükselmesidir.
Yenidoğan Sarılığı Neden Önemli Bebeğime Zarar Verir mi?
Bilurubin adı verilen bu madde özellikle doğumdan sonraki ilk 15 günde henüz yendioğan bebeğin beyin zarları çok geçirgen olduğu için kolaylıkla beyne ulaşır. Bilurubin denen bu madde beyin için toksiktir yani zehir etkisi yapar. Belli bir değerin üzerine geçtiğinde beyin dokusuna zehir etkisi ile zarar vermeye başlar. En çok etkilediği doku işitme siniridir. Bu nedenle ilk bıraktığı kalıcı etki genelde sağırlık olur, farkedilmez. Eğer değer daha da yükselmeye devam ederse beynin diğer bölümleri de zarar görmeye başlar.
Bu Bilurubin Denen Madde Nereden Gelir?
En yoğun kaynağı yaşlanmış kırmızı kan hücreleridir. Yaşlanmış kırmızı kan hücreleri yıkıldıktan sonra açığa çıkan bilurubin maddesi anne karnında iken annenin kanına geçer. Ardından annenin karaciğeri tarafından temizlenir. Bebek doğar doğmaz bu görev bebeğin kendi karaciğerine aittir. Ama yenidoğan bir bebekte kırmızı kan hücre yıkımı hızlıdır ve bilurubin üretimi çok fazladır. (bir yetişkinin yaklaşık 2.5 katı). Ayrıca yenidoğan bebeğin karaciğeri henüz yeterince olgunlaşmadığı için bu üretilen aşırı bilurubini temizleyecek kadar gelişememiştir. Bu nedenledir ki gününde doğmuş her 3 yenidoğandan 2’si sararır. Bu yenidoğan sarılığına erken yenidoğan sarılığı denir.
Bebeğimin Sarardığını Nasıl anlarım?
Bir bebek ilk doğduğunda gözleri ve teni sarı değildir. Erken fizyolojik yenidoğan sarılığı olan bebeklerde sarılık önce gözlerden başlar. Bilurubin değeri yükseldikçe sarılık yavaş yavaş önce yüzde görülür. Değer arttıkça gövdeye ve bacaklara doğru ilerler.
Yani bebeğinizde gördüğünüz sarılık ne kadar bacaklara doğru indi ise bilurubin değeri o kadar yüksektir.
Yenidoğan sarılığına neden olan bu bilurubin maddesi ilk 5-7 gün sürekli yükselme eğilimdedir. 5-7 gün aralığında genel olarak bilurubin ulaşacağı en yüksek değere ulaşır. 7 günden sonra değer düşmeye başlar.
Yenidoğan Bebeğimin Sarılık Değerinin Kaç Olduğunu nasıl Öğrenirim?
En geleneksel yöntem bebekten kan alıp laboratuvarda bilurubin değerine direk bakmaktır. Ancak bu bebeklerde can yakıcı bir durumdur. Çoğu zaman değeri birkaç gün üst üste bakmak gerektiğinden bebeğin defalarca canı yanacaktır. Teknoloji burada da imdamıza yetişerek bilicheck olarak adlandırılan cihazları geliştirdi. Bu cihaz görünüş olarak ateş ölçere çok benzer bir cihazdır. Aynı ateş bakar gibi bebeğinizin cildine tutulur ve bize bilurubin değerini direkt söyler. Bu cihazdaki en büyük handikap 15 mg/dl üzeri değerlerde ve ışın tedavisi almış bebeklerde yanılma payının yüksek olmasıdır. Bu nedenle böyle durumlarda geleneksel yöntem ile hareket edip kan almak daha güvenilir olacaktır.
Erken Yenidoğan Fizyolojik Sarılığı Ne Zaman Tedavi Edilir? Nasıl Bir Tedavi Uygulanır?
Genel olarak bizlerin kullandığı tablolar vardır. Çünkü ne zaman tedavi edilmesi gerektiği konusunda belli bir standart yoktur. Örneğin 24 – 48 saat aralığındaki bir bebek için tedavi sınırı 12 mg/dl iken, 72 saatini doldurmuş bir bebekte bu değer 17 mg/ dl’dir. Ayrıca bebeğin prematüre olup olmadığı, hasta yenidoğan olup olmadığı, anne ile kan uyuşmazlığı olup olmadığı gibi bir çok faktör tedavi sınırını değiştirir.
Tedavi tamamen sarılık değerinin yüksekliğine göre değişir. Ama çoğu zaman fototerapi olarak adlandırdığımız tedavi uygulanır. Bu yöntemde özel dalga boyu olan fleoresan lambasına çok benzeyen lambalar kullanılır.
Sağlıkla kalın
Uzm. Dr. Ayşe Sibel Tuğral
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
Yenidoğan Sarılığı ile ilgili diğer yazılarım:
