Covid 19 pandemisinin hastalarıma bıraktığı en kötü miraslardan biri obezite.
Obezite tanım olarak enerji alımının, harcanmasını aştığı durumlarda ortaya çıkan aşırı yağ doku depolanmasıdır. Çocuklarda Obezite de bu tanım kapsamında yer alır.
Bu tanıma baktığımızda covid-19 pandemisi obezite için gerekli tüm şartları sağlamış görünüyor. Çocuklar bir taraftan evde kaldıkları ve yapacak bir şey bulamadıkları için (tabii ki annelerin de can sıkıntısından sürekli yemek yapmasının bu işe katkısı oldu) sürekli yemek yemeleri ve günlük kalori alımlarının artması, diğer taraftan yaptıkları spor etkinliklerini bırakmaları, sokağa bile çıkamamaları günlük harcanan enerjinin azalmasına neden oldu.
Sonuç; covid 19 pandemisinin bize bıraktığı kötü miras obezite.
Çocuklarda obezite tanısını nasıl koyuyoruz?
Aileler bize ‘’çocuğumun kilosunun fazla olduğunu düşünüyorum obez olabilir mi?” diye başvurduğunda hastamızın boyuna ve kilosuna bakıyoruz. Hesapladığımız iki tane parametreyi tanı koymak amaçlı kullanıyoruz.
‘’Boya göre vücut ağırlığı’’ olarak kullandığımız parametre ve yetişkinlerde de kullanılan ‘’vücut kitle indeksi’’. Her iki parametrenin de özel hesap yöntemleri vardır. Vücut kitle indeksi için yetişkinlerde sabit değer vardır. 22’nin üzeri hafif obezite, 24’ün üzeri obezite kabul edilir. Çocuklarda bu değer yaşa ve cinsiyete göre değişir. Bu nedenle değer sabit değildir. Bizlerde olan özel tablolardan bakarak obezite kararı veririz.
Çocukluk dönemi obezite yetişkinlik dönemi obezite için belirleyici midir?
- İlk 1 yaştaki obezite; erişkin döneminde de obezitenin devam etmesi için belirleyicidir: Yağ doku yaşamın ilk yıllarında hücreler bölünmeye devam ettiği için sayı olarak artar. İlerleyen yılarda ise sayı olarak artmaz. Ayrıca var olan hücrelerin içindeki yağ oranı artmaya başlar. Bu nedenle ilk 1 yaşta kilonun fazla olması demek yağ doku hücre sayısının fazla olması demektir.
- Obezitenin 5 yaşından önce ve 15 yaşından sonra başlaması obezitenin erişkin çağda devam etmesi için diğer risk faktörüdür.
- Her 3 obez çocuktan biri yetişkinlik döneminde de obez kalır.
- Ergenlik döneminde obez olan çocukların %80’i yetişkin döneminde de obez kalır.
Yani sonuç olarak çocukluk dönemi obezite yetişkinlik dönemi obezite için çok belirleyicidir.
Obezite riskini arttıran durumlar nelerdir?
Genetik faktörler:
- Hem anne hem de baba obez ise çocuğun yetişkin döneminde obez olma ihtimali %80,
- Sadece anne ya da sadece baba obez ise %40,
- Her ikisinde de obezite yok ise % 18 ihtimalle büyüyen çocuk obez olabilir.
- Yani annenin ve babanın obez olup olmaması çocuk üzerinde çok belirleyicidir.
- Burada genetik faktörler gerçekten çok önemli. Bazı insanların genetik olarak obeziteye daha meyilli oldukları kanıtlanmıştır.
- Ama genetik faktörler kadar önemli olan başka unsurlar da mevcut: Obez anne babanın sofrasının yüksek kalorili olması ve büyüyen çocuğun aynı sofradan besleniyor olması çocuktaki obezite riskini çok arttıran bir durum.
- Ayrıca anne ve baba çok hareketli değil ve fiziksel aktiviteleri az ise büyüyen çocukta benzer şekilde bir yaşam tarzına sahip olmaktadır.
- Özellikle ailesel obezitelerde anne ve babanın da yaşam tarzını ve beslenme şeklini kalıcı şekilde değiştirmesi çocuktaki obezite tedavisinde başarı oranının çok arttırmaktadır
Çevresel faktörler
- Televizyon, bilgisayar gibi ekran başında geçirilen süre ile çocukluk dönemi obezite arasında sıkı bir bağlantı vardır.
- Sanayileşme ile birlikte karbonhidrat (şeker) ve yağ oranı yüksek gıdalar ile beslenme çok artmıştır. Özellikle hazır ve paket gıda ile beslenme günlük enerji alımının aşırı artmasına neden olmaktadır.
- Hareketleri az olan spor ve fiziksel aktivite sevmeyen çocuklar daha obez olmaya meyillidir. Bu çocuklarda kilo arttıkça hareket etme istekleri ve kabiliyetleri de azalmakta bu da obezite riskini daha çok arttırmaktadır.
- Annenin gebelik dönemin de sigara kullanıcısı olması çocukta obezite riskini arttırmaktadır
Beslenme
- Anne sütünün obezite için anlamlı şekilde koruyucu olduğu kanıtlanmıştır.
- Anne sütü almayan bebeklerde obezite gelişme riski alanlara göre iki kart artmıştır.
- Ek gıdaya olması gerekenden önce geçmek riski arttırır.
- Hızlı yeme ve az çiğneme.
- Doğal ve ev yapımı gıdalardan vazgeçmek. Sanayi gıdası olarak adlandırdığımız hazır fast food tarzı gıdalara dönmek. Ve paket gıda ile beslemek riski arttırır.
Çocuğumun obezitesinde altta yatan bir hastalık ya da hormonal bir bozukluk olabilir mi?
Çocukluk dönemi obezitelerinin çok çok büyük bir bölümünde altta yatan hastalık ya da hormonal bozukluk yoktur. Ancak daha önce anlattığım parametrelere bakarak obezite tanısı koyduğumuz her çocukta mutlaka altta yatan olası nedenler ekarte edilmelidir. Örnek troid bezinin az çalışması, böbrek üstü bezinin çok çalışması gibi.
Bu olasılıklar ekarte edildikten sonra bir çocukta obezite tedavisi başlanmalıdır.
Tedavi takdir edersiniz ki sağlıklı ve olması gereken beslenmenin düzenlenmesi ve fiziksel aktivitenin arttırılmasına dayanır.
Yetişkinlerden farklı olarak bir çocuk ağır obez olmadığı sürece verilen diyet listeleri çok ciddi kilo kaybını hedeflemez. Eğer bir çocuğun kilosu sabit tutularsa zaten boy uzayacağı için boy ve kilo orantısı normale dönecek ve çocuk obez görünmeyecektir.
Çocukluk Dönemi Obezite neden önemli?
Çocukluk dönemi obez olan yetişkinlerde diyabet (şeker hastalığı), hiperlipidemi (kan yağları yüksekliği), hipertansiyon (tansiyon yüksekliği), kalp damar hastalıkları, astım ve nefes darlığı, ortopedik problemler (binen yükün artması nedeni ile bel, kalça eklem problemleri), psikososyal sorunlar (örneğin ergen dönemi obez olan çocukların sosyal ilişkileri daha zayıf olabilmektedir) daha fazla görülmektedir.
