Çocukların boynundaki bezeler nedir? Neden Oluşur? Tehlikeli midir? Endişe etmelimiyiz? Biz çocuk doktorlarına en çok başvuru nedenlerinden biri “çocuğumun boynunda elime bezeler geliyor” ya da “dışarıdan bakınca boynunda şişlik görüyorum” cümleleridir. Bu konuyu makelemde açıklayarak bu bezelerin nedenlerini ve etkilerini ortaya koymak istedim.
Çocuğumun Boynunda Bezeler Var Ne Zaman Endişe Etmeliyim?
Biz çocuk doktorlarına en çok başvuru nedenlerinden biri çocukların boynundaki bezeler nedir? Çocuğumun boynunda elime bezeler geliyor ya da dışarıdan bakınca boynunda şişlik görüyorum cümleleridir.
Ailelerin bu sözünü ettiği bezeler bizlerin lenf nodu olarak tanımladığı bağışıklık sistemimizin birer üyesidir. Genellikle boyun bölgesinde bulunur. Nadiren de koltuk altında ya da kasık bölgesinde saptanan bezeler için bizlere başvurulur. Bu nedenle büyümelerinin nedenlerini konuşmadan önce lenfatik sistem nedir, lenf nodu nedir, ne işe yarar sanırım onu konuşmak gerek.
Lenf Nodu ve Lenfatik Sistem Nedir ?
Lenfatik sistem bizim vücudumuzun bağışıklık organlarından biridir. Bu sistem içinde bizim karşılaştığımız mikroplarla savaşan lenfosit adı verilen hücreler dolaşır. Lenfatik sistem lenf nodu, dalak, bademcikler, geniz etinden oluşan bir sistemdir. Hatta lenf damarlarını biyoloji derslerinde beyaz kan damarları diye öğrenmiştik. Lenf nodu lenf damarları üzerinde yer alan düğümcüklerdir.
Boyunda ele gelen şişliklerin en sık nedeni lenf nodlarının büyümesidir.
Ama lenf nodları dışında doğumsal kitleler (brankial sinüs, kistik higroma gibi), troid bezinin büyümesi ya da troid bezinin doğumsal kalıntıları da boyunda şişlik olarak görünür. Ayırıcı tanıda bizlerin muayene bulguları ve ultrason yardımcıdır. Lenf nodlarının büyümesinin en sık nedeni de geçirilen enfeksiyonlardır.
Enfeksiyonlarda Lenf Nodları Neden Büyür?
Lenf nodları anatomik olarak vücudumuzun her yerinde mevcuttur. Bizlerin dışarıdan gördüğü lokalizasyonlar boyun, koltuk altı ve kasık bölgesidir. Ama bizim görmediğimiz alanlar dışında iki akciğerimizin arasında, karın içinde barsakların etrafında çok sayıda lenf nodu mevcuttur.
Vücudumuza bir mikrop girdiğinde en yakın lenf nodu nerede ise mikrop öldürülmek üzere lenf damarları ile en yakın lenf noduna taşınır.
Örnek vermek gerekirse;
Çocuğumuza solunum yolu ile ağız ve burundan bir mikrobun bulaştığını düşünelim. Bu giren mikrop öncelikle bademcikler ve geniz eti tarafından işlem görür ve bağışıklık sistemimizin birer organı olan bu ikisi bu mikrobu öldürmeye çalışır. Eğer ki bu iki organ mikropları öldürmede başarılı olamaz ise lenf damarları ile boyun bölgesinde ki lenf nodlarına taşınır. Bu defa da lenf nodları çok çalışarak mikrobu öldürmeye çalışır. İşte bu lenf nodlarının mikropla mücadelesi sırasında lenf nodu büyür. Ve bazen ailenin dışarıdan bile görebileceği kadar büyük olur.
Ben de Hasta Oluyorum Ama Benim boynumda Büyümüyor. Neden Çocuğumda Büyüyor?
Yeidoğan döneminde lenf nodları muayenede ele gelmez çünkü yenidoğan o ana kadar bir mikropla karşılaşmamıştır ve lenf nodlarının çalışması gerekmemiştir.
Özellikle kreşle beraber çocuk mikroplarla karşılaştıkça lenf nodları da hafif fark edilmeye başlar. Genel olarak bu yaş grubunda geçirilen her ateşli hastalıkta lenf nodu biraz büyür. Hastalık geçince tekrar küçülür. Ama kreş ve okul çocukları sürekli olarak bulundukları ortam nedeni ile mikroplara maruz kaldığından genel olarak aktiftir. Bu yaşlarda hafif iri görülür.
Bizler çocukluk dönemi boyunca bir çok ateşli üst solunum yolu enfeksiyonu geçirerek bir çok mikroba karşı bağışıklık kazanırız. Bu yüzden bağışıklık sistemimizin o kadar aktif olmasına da gerek yoktur.
Lenf Nodu Büyümesi İçin Hangi Boyutlarda Endişe Etmeliyiz?
Boyun lenf bezeleri için 1 cm, koltuk altı ve kasık bölgesi için 15 cm sınırdır. Bu değerler yaklaşık bir fındık büyüklüğü kadardır. Bir fındık büyüklüğünden daha büyük olan lenf bezesi büyümesi araştırılmalıdır.
Lenf Nodu Büyümesinin Tek Nedeni Enfeksiyonlar mı?
Maalesef ki hayır. Lenf nodu büyümeleri enfeksiyonlar dışında lösemi, lenfoma, çocukluk çağı herhangi bir tümör nedeni ile de oluyor. Bir hasta bize lenf bezesinde büyüme ile başvurduğunda o hastanın öyküsü önemlidir. Örneğin ateş olup olmaması, gece terlemesi olup olmaması, kilo kaybı vs gibi unsurlardır. Bunun yanı sıra daha önemlisi yapılan muayenede ele gelen lenf bezesinin bazı özellikleri ve ultrason bulguları bizi neden konusunda yönlendirir. Hatta gerekli durumlarda daha ileri tetkik ve hatta biyopsi bile yapılır.
Peki Lenf Nodu Büyüdüğünde Ne Zaman Çocuk Doktoruna Başvurmalıyım?
Ateşi olmayan, sağlıklı ek yakınması olmayan bir çocukta boyun bölgesindeki lenf bezelerinin 1 cm’e kadar normal olduğu unutulmamalıdır. Bunun dışındaki tüm haller bir çocuk doktoruna başvuru gerektirir.
Kaynak: Nelson Textbook of Pediatrics
Sağlıklı günlerde görüşmek dileği ile
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
