Çocuklarda demir eksikliği ebeveynler tarafından merak edilen konular arasındadır. Anne sütü ile beslenen bir süt çocuğunda ek gıda başlanmış olsa bile kendi ayına uyan beslenmenin bir doğası gereği günlük ihtiyacı olan demiri gıdalar ile alması çok da mümkün değildir. 4-6 ay aralığında demir içeren damlalarla bebeğin günlük ihtiyacı olan dozda başlamak uygun bir yaklaşımdır. Ancak bu standart demir takviyesini başlamak istemeyen ailelerde büyümenin hızlı olduğu ilk 2 yaşta belli zamanlarda kan tahlili yaparak ihtiyaca göre başlamak ise diğer alternatiftir. Bu noktada aileyi bilgilendirip ailenin tercihi doğrultusunda hareket etmek uygun görülse de demir kullanılmayacaksa kan almayı da ihmal etmemek gerekir.
“Düzenli çocuk doktoru takibinde olmayan ve kan alınamayacak çocuklarda standart yaklaşım yani demir takviyesine direk başlamak en güvenli yoldur.”
Demir eksikliği gelişmesini gıdalar ile engel olabilir miyim? Hangi gıdalar demirden zengindir?
Annenin verdiği gıdalardan bağımsız olarak süt çocuğunun doğal beslenmesi demirden fakirdir. Çünkü henüz ayı gereği demirden zengin gıdalara tam geçilememiştir. Ancak 1. yaştan sonra aile sofrasına ve tencere yemeğine geçiş ile beraber anne çocuklarda demir eksikliği gelişimini beslenme ile önleyebilir.
Demirden zengin gıdalar ve doğru bilinen yanlışlar.
- Kırmızı et demirden en zengin gıdadır. ✔ DOĞRU
Beslenme ile aldığımız demirin 2 formu vardır; hayvansal demir ( + 2 değerlikli demir) ) ve bitkisel demir yani bitkilerin içinde bulunan demir (+ 3değerlikli demir). Kırmızı et içinde bulunan + 2 değerlikli demir hiçbir işleme uğramadan barsaklardan direk emilebilmektedir. Oysa + 3 değerlikli bitkisel demirin emilebilmesi için öncelikle +2 değerlikli haline getirilmesi gerekir. Bununla beraber bitkinin içindeki demirin tamamı maalesef emilememektedir.
Bu nedenledir ki çocuklarda yetişkinlerin aksine kırmızı et önemli bir gıdadır. Kendi soframızda olmasa bile çocuğumuza haftada 4 gün kırmızı et tükettirmek gerek. Bu bebekler için pürelere konan kıyma, ilerleyen yaşlarda ise köfte ya da et şeklinde düşünebilirsiniz.
- Tavuk ve balık gibi beyaz et demir eksikliğine bağlı kansızlığa iyi gelir. ∅ YANLIŞ
Beyaz et doğası gereği demirden fakirdir.
- Çocuğumda demir eksikliği gelişmemesi için sabah aç karna pekmez veriyorum ∅ YANLIŞ
Tüm meyve pekmezleri demir içermez. Sadece kırmızı üzüm ve keçi boynuzu pekmezi demir içerir. Ancak bunlar bitkisel demir olmaları nedeni ile emilimleri çok azdır ve var olan demirin çok azı vücuda geçer. Ayrıca henüz kahvaltısını yapmamış bir çocuğa o kadar şekerli bir gıdanın verilmesi direk insülin salgılayan hücrelere zarar verebilmekte ve iştah açaçağını zannederek verdiğimiz gıdanın iştahsızlık yapabilmesi de mümkün olabilmektedir
- Kırmızı et ile beraber ayran, yoğurt gibi süt ürünlerinin tüketilmesi demir eksikliğine bağlı kansızlık nedeni olabilir. ✔ DOĞRU
Barsaklarda demir ve kalsiyum aynı anda bulunduğunda vücuda geçmek için birbiri ile yarışır. Ve bu yarışı her zaman kalsiyum kazanır.
“Unutmayın! Süt ve süt ürünleri kalsiyumdan, kırmızı et demirden zengindir.”
- Kuru baklagiller ve ıspanak demirden zengin bitkisel gıdalardır. ✔ DOĞRU
Ama unutmayalım ki bu gıdaların barsak emilimleri iyi değildir.
- Demirden zengin bitkisel gıdaları kırmızı et ile pişirmek bitkisel demirin emilimini arttırır. ✔ DOĞRU
Örnek; kıymalı ıspanak, kıymalı mercimek, etli nohut ya da etli kurufasülye…
- Çocuğumda demir eksikliğine bağlı kansızlık var. Bunu beslenme ile ilaç kullanmadan düzeltebilirim. ∅ YANLIŞ
Demir eksikliğine bağlı kansızlık gelişmiş bir çocukta sadece gıdalar ile demir takviyesi kullanmadan durumu düzeltmek mümkün değildir.
- Çocuğumda iştahsızlık var. İştah açmak için kan yapıcı demir şurupları veriyorum. ∅ YANLIŞ
Demirin fazlası karaciğerde depolanmaktadır ve demir toksik bir maddedir. Fazladan depolanan demir karaciğer ve vücut için toksiktir yani zehir etkisi yapacaktır. Demir eksikliği olmayan bir çocukta demir takviyesinin kullanılması enfeksiyon sıklığını arttırır e bağışıklığı zayıflatır. Çünkü mikroplarda büyümek ve çoğalmak için bizim gibi demir kullanır.
- Çocuğumda solukluk var, halsiz görünüyor gıda takviyesi olduğu için direk demir içeren şuruplara başlayabilirim. ∅ YANLIŞ
Demir toksik bir maddedir, fazlası vücudda zehir etkisi yapacaktır. Kan bakılmadan direk başlanması doğru değildir.
- Ateşli hastalıklar sırasında kullandığım demir takviyesini bırakmak gerekiyormuş. ✔ DOĞRU
Mikroplar da büyümek ve çoğalmak için demire ihtiyaç duyar. Bu nedenle çocuğunuz hasta iken demir takviyesi bırakılmalıdır.
Sevgi ve sağlıkla kalın,
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
İlgilenebileceğiniz diğer yazılarım:
