Vücudumuzda tüm barsak iç yüzünü, solunum yollarımızın iç yüzünü örten iyi huylu bakterilerimiz var. Biz buna mikrobiyatımız diyoruz. Ateşli hastalıklara neden olan mikroplardan virüslere antibiyotikler etki etmez. Bu nedenle viral enfeksiyon seyrinde antibiyotikler kullanmak mikroba etki etmediği gibi vücut bu gereksiz antibiyotikten zarar görür.
Neden mi?
Antibiyotik başladığımız zaman maalesef ki antibiyotikler öldürecekleri bakterinin hangisinin iyi huylu hangisinin hastalığa neden olan bakteri olduğuna karar veremiyor. Dolayısı ile hastalığa neden olan kötü huylu mikrobu öldürürken iyi huylu mikroplarımızı da öldürüyorlar. Dolayısı ile de vücut floramızı yani mikrobiyatımızı bozuyorlar.
Bakteriyel enfeksiyonlarda bu riski bilsek de var olan mikrop antibiyotikler ile tedavi edilebildiğinden antibiyotik başlıyoruz. Mecburen bu riski alıyoruz.
Bunu sizlerin anlayabileceği bir dil ile anlatmak gerekirse;
Mikrobiyatımızı yani iyi huylu mikroplarımızı kaleyi koruyan iyi huylu askerler gibi düşünün. Kalenin dışında çepeçevre sırlanmışlar ve sıkı bir şekilde kalemizi koruyorlar.
Sonra düşmanlar bir gün kalemize saldırmaya ve kalemizi almaya karar veriyor. Dışarıdan saldırdıkları için kalenin dışında bizim askerlerimiz (iyi huylu mikroplar) ve düşman askeri arasında (hastalığa neden olan mikroplar) bir savaş başlıyor. Biz bir savaş olduğunu anlayıp savaşı sonlandırmak istiyoruz. Kalenin üstünden dökülen kızgın yağı da antibiyotik gibi düşünün. Kızgın sıvı yağı döktüğümüzde hem bizim askerlerimiz (iyi huylu mikroplarımız) hem de düşman askerleri aynı anda ölüyor. Maalesef kızgın yağ bu bizim askerimiz diyemiyor. Çünkü o kadar akıllı değil. Şimdi bu düşman eğer bakteri ise verdiğimiz antibiyotik evet belki bizim askerlerimizi de öldürüyor. Ama biz de bu düşman askerinde kurtulmuş oluyoruz. Kalemiz sağlam kalıyor.
Ancak bir de şöyle düşünün kaleye saldıran düşman bakteri değil de virüs olsun. Düşman kalemize saldırdı ama düşmana kızgın sıvı yağ hiçbir şey yapmıyor. Üstelik bu yağa dayanıklılar ve ölmüyorlar. Siz yukarından kızgın yağ döktüğünüzde (yani antibiyotik) benim askerlerim ölüyor ama düşman askerleri yani virüsler dayanıklı olduğu için ölmüyor. Ve düşman askeri (yani virüs) kale duvarını tırmanmaya devam ediyor. Olan benim askerlerime oluyor sıvı yağ düşman askerini öldürmediği gibi benim askerlerim de gereksiz yere ölüyor.
Peki anlaşıldığı üzere viral enfeksiyonlarda herhangi bir ilaç başlamayacağız, peki bu virüsler nasıl ölecek?
Virüs vücuda girdikten sonra önce çoğalır bu kuluçkanın geçirilmesinden sonra verdiği ilk belirti ateştir. İşte bu ateş aslında bağışıklık sistemimizin devreye girdiğinin işaretidir. Yani ateş varsa bağışıklık sistemi çalışıyordur ve mikrop ile mücadele başlamıştır.
İşte vücuda giren düşman (yani virüs) eğer vücudun ilk bariyerlerini geçtiyse yani kale duvarından tırmandı ise kalenin diğer askerleri hemen devreye girecektir. Çünkü onu kalenin üstünde de bekleyen çok sayıda asker vardır.
Tüm bu çetin savaşlar sırasında işin bize yansıyan kısmı ateştir. Virüs enfeksiyonlarında kullanılacak herhangi bir antibiyotik bu süreci değiştirmez.
Viral enfeksiyonların seyrinde ateş ortalama 48-72 saat devam eder. Bizim bu süreçte çocuğumuza yapacağımız en büyük iyilik ateşini düşürmektir.,
Ama burada da ateşe müdahale etmekte çok aceleci davranılmamalıdır. 38cyi beklemek ve sonrasında ateş düşürücü vermek en doğrusudur.
38 dereceyi görmeden ateş düşürücü verilmesi bağışıklık sisteminin erken devre dışı kalmasına neden olur. Vücut 38 dereceye kadar olan ateşlerde mikrop ile mücadele konusunda fayda görür.
Ancak 38 dereceyi gördükten sonra daha fazla beklemenin mikroplar ile savaşta çok da çocuğa fayda getirmediği kanıtlanmıştır.
Söz konusu enfeksiyonun viral olduğuna karar verip takip önerildikten sonra 48-72 saat tamamlandı ama ateş halen düşmedi ise mutlaka ilk gören hekim ile diyaloğa geçip tekrar değerlendirilmelidir.
Çünkü bizim viral enfeksiyonlardan sonra viral enfeksiyonun yarattığı zafiyet ortamında ikincil bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilmektedir.
Peki iyi huylu flora neden önemlidir ve bozulursa ne olur?
İyi huylu mikropların ölmesi ve mikrobiyatının bozulması ile birlikte bağışıklık sistemi zayıflar. Çünkü aslında mikrobiyatın en önemli görevlerinden biri vücudumuza girmek isteyen kötü huylu mikroplar için bir bariyer görevi görmektir.
Bu nedenle bakteriyel enfeksiyon tanısı ile antibiyotik kullandığımız hastamız antibiyotik bittikten sonra kısa zaman içinde tekrar bize ateşlenerek gelir. Tekrarlayan antibiyotik kullanımları ile mikrobiyata daha da bozulur ve bir kısır döngü başlar.
Antibiyotik kullanırken beraberinde probiyotik kullanmak doğru mu? Antibiyotiğin yan etkilerini azaltmaya yarar mı?
Antibiyotiklerin temel görevi bakterileri öldürmektir. Probiyotiklerin birçoğu bakteri öncülleri olarak tanımlanır ve bakteri ailesindendir. Çok nadir birkaç tane maya(mantar) öncülü içeren probiyotik vardır.
Antibiyotikler ile aynı anda probiyotik başlamak iyi bir yaklaşım olabilir. Ancak antibiyotik ile aynı anda başlanan bu probiyotik bakteri öncülü ise antibiyotik onu da öldürecektir. Dolayısı ile antibiyotik ile aynı anda başlanacaksa bu maya probiyotiği olmalıdır. Aksi taktirde verilen probiyotik bir işe yaramayacaktır.
Bir diğer seçenek antibiyotik bittikten sonra bozulan floranın tekrar toplanmasına yardımcı olmak adına bakteri probiyotiği başlamaktır.
Sevgi ve sağlıkla kalın,
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı – Kocaeli
