Basit Ateşli Havale

Ateşli hastalıklar sırasında ailelerin korkulu rüyası çocuklarının ateşli hastalık sırasında havale geçirmesidir.

En çok sorulan sorulardan biri ‘’çocuğum havale geçirir ya ben anlamazsam ya da fark etmezsem’’. Şunu çok rahatlıkla söyleyebilirim ki bir çocuk basit ateşli havale geçirirken ailenin bunu anlamaması ya da fark etmemesi çok söz konusu değildir. Çünkü basit ateşli havale sırasında genel olarak bilinç gider, gözler bir tarafa doğru kayar ya da bilinçsiz (halk tabiri ile boş) bakar ve hemen arkasından saniyeler içinde tüm vücut kol ve bacaklar ritmik olarak kasılmaya başlar.

Çocukluk döneminde ateşli hastalıklar sırasında görülen havaleler iki gruba ayrılır.

Birinci grup basit ateşli havale olarak adlandırılan gruptur. Bu grup genel olarak masumdur. Bu havale tipi aynı çocukta tekrarlayıcı bile olsa ileriye dönük beyin hasarı, epilepsi (halk arasında sara hastalığı ya da soğuk havale olarak bilinen ateşten bağımsız nöbetlerin geçirilmesi ile ilgili olan hastalık) dönme riski ya da ileriye dönük bir yan etki yoktur.

Basit ateşli havale tanım olarak neyi ifade eder?

• 6 ay-60 ay arasında görülür. Yani 6 aylıktan küçük ya da 5 yaşından büyük bir çocukta ateşli hastalıklar sırasında geçirilen ateşli havale bu tanıma girmez.
• 38 C derece ve daha yüksek ateşle seyreden sinir sistemine zarar verecek altta yatan herhangi bir hastalığı olmayan çocuklarda görülür. Yani örneğin doğumda oksijensiz kalma nedeni ile beyin hasarı olan bir çocukta görülen ateşli havale basit ateşli havale grubunda değildir. Bu havale grubundaki çocuklar genel olarak tam sağlıklı çocuklardır. Önceye ait bilinen herhangi bir hastalıkları yoktur.
• En fazla 15 dakika sürer. 15 dakikadan uzun süren ateşin eşlik ettiği nöbetler bu grupta değildir.
• Nöbet sırasında bilinç gider, gözler bir tarafa doğru kayar ya da sabit bakar. Hemen ardından saniyeler içinde tüm vücut kasılmaya başlar. Bu tip nöbetlere tıpta generalize tonik-klonik nöbet denir. Bu havalelerde generalize tonik-kloniktir tüm vücut aynı anda kasılır. Yani başka bir değişle ateşli hastalık sırasında vücudun sadece bir bölgesinde, örneğin sadece sol kolda kasılma var ise bu nöbet basit ateşli havale olamaz.
• Sağlıklı çocukların %2-5’inde basit ateşli havale en az bir kez görülmektedir. Yani 20 çocuktan biri en az bir kez basit ateşli havale geçirir.

Basit ateşli havaleler bir gün içinde birden fazla kez geçirilmez. Yani bir çocuk 24 saat içinde birden fazla ateşli havale geçiriyor ise tanım olarak basit ateşli havale olamaz.

Bu tanımlamaya uymayan hiçbir nöbet basit ateşli havale değildir ve komplike ateşli havale olarak adlandırılır.

Basit ateşli havale ya da komplike ateşli havale olması neyi değiştirir?

Ailelerin düşündüğünün aksine basit ateşli havale geçiren çocuklarda ileriye dönük sekel, ölüm riski vs yoktur. Birden fazla geçirilen basit ateşli havalelerin bile yan etkisi ya da beyin hasarı riski yoktur. Basit ateşli havaleli çocukların hiçbiri ileriye dönük hiç ateşli havalesi olmayan bir çocuk ile kıyaslandığında okul başarısı, davranış veya dikkat konusunda yaşıtlarından daha geride değillerdir.

Basit ateşli havale geçiren çocuklarda ileri tetkikler gerekmez. Genel olarak ailelerin en çok sorduğu sorulardan biridir; ‘’çocuğumuz ateşli havale geçiriyor, EEG çektirelim mi ya da beyin Mr’ ı çektirelim mi?’’. Eğer çocuğunuzun geçirdiği havale yukarıda tanımlanan basit ateşli havale kriterlerine uyuyor ise hiçbir tetkik gerekmez.

Bu nedenle geçirilen ateşli havalenin basit ya da komplike olup olmadığının ayırıcı tanısı mutlaka yapılmalıdır.

Basit ateşli havale tekrarlar mı?

Ateşli havalelerin %30’u tekrarlayıcıdır. Yani her ateşli havale geçiren 3 çocuktan birinde ateşli havale çocuk 5 yaşına gelene kadar ateşli hastalıklar sırasında tekrarlayıcıdır.

Kimlerde tekrarlama riski daha fazladır?

İlk ateşli havale nöbetini 1 yaşın altında geçiren çocuklarda ateşli hastalıklar sırasında nöbetlerin geçirilme riski fazladır.

Ateşli hastalık sırasında ateş inatçı ve 24 saatten uzun sürüyor ise daha önceye ait ateşli havale öyküsü olan çocukların tekrar havale geçirme riski yüksektir.

Genetik yatkınlık söz konusudur. Ailede özellikle anne ya da babada basit ateşli havale öyküsü var ise basit ateşli havalenin tekrarlama riski de yüksektir.

Ailede epilepsi hastası var ise basit ateşli havalenin tekrarlama riski yüksektir.

Erkek çocuklarda kız çocuklara göre tekrarlama riskinin daha yüksek olduğu gösterilmiştir.

Çocuğum havale geçiriyor ne yapmalıyım?  Havale anında ne yapmalıyım?

• Çocuğunuzun bilinci kapalı, gözleri kaymış ve tüm vücut titriyor ve kasılıyor bir başka deyişle havale geçiriyor.
• Öncelikle olmazsa olmaz olan böyle bir durumda bir ebeveyn sakin olmalı.
• Yapacağınız hiçbir manevra ya da davranış başlamış olan havaleyi durduramaz. Başlamış olan havaleyi durdurabilecek tek şey havale ilaçlarıdır. Onun dışında havalenin belli bir süresi vardır ve kendiliğinden sonlanır.
• Sakın solunum ya da kalp masajı yapmaya kalkmayın.  Bu bir nefes durması değil.
• Havale başladığında bebeğinizi rahat olarak yere yatırın ve üzerindeki kıyafetleri gevşetin ve inceltin.
• Etrafında ona zarar verebilecek sert, kesici nesneler var ise çevresinden uzaklaştırın. Kasılma esnasında çarparak kendine zarar verebilir.
• Kasılma esnasında başını yere vurarak kafasına zarar verebilir. Başının altına yumuşak ve ince bir yastık koyun.
• Yan çevirin, böylelikle tükürüğü ya da kusmuğu ağzından yere akacaktır.
• Ağzına bir şey sokmayın.
• Ateşli havale olması nedeni ile çocuğu ıslak bir çarşafa sarmak, ağızdan olmayan rektal yolla uygulanan bir ateş düşürücü uygulamak bu esnada ateşin düşmesini de sağlayacaktır.
• Nöbetin kendiliğinden sonlanmasını bekleyin ve bir sağlık kuruluşuna başvurun.

Konuyla ilgili diğer makalelerimi de okuyabilirsiniz:

Çocuklarda Ateşin Sebebi Nedir?

Ne Zaman Çocuğumun Ateşi Var Demeliyim?